Cudurka Daacuunka: Sidee xal waara loogu heli karaa ka hortagiisa?

Cudurka Daacuunka ayaa inta badan ku soo noqnoqda waddamada geeska Afrika gaar ahaan waqtiyada abaaraha iyo xilliyada roobabku da’aan. Si aan wax uga ogaanno cudurka Daacuunka, Saxadoon.com waxay qoraalkan soo socda idiinku soo gudbinaysaa warbixin kooban oo si guud u eegaysa cudurka Daacuunka iyo siyaabaha looga hortago. Waa maxay sirta aan dawada iyo tallaalka ahayn ee dunidu kaga adkaatay ka hortagga iyo xakamaynta cudurka Daacuunka?

Cudurka Daacuunka (Cholera)

Xanuunka Daacuunka ee afka qalaad loo yaqaan Cholera, waa cudur halis ah oo ku dhaca ubucda gaar ahaan xiidmaha yar/mindhicirka yar (small intestine) isla markaana waxyeello u geysta inta badanna sababa ama keena shuban daran, matag, tabaryari aad ah iyo dhimasho haddaan dhakhso loo daaweeyn. Erayga, Cholera waa eray ka soo jeeda asal ahaan Giriig (Greek) oo la micno ah sida qulqulka dheecaanka bile oo kale (flow of bile, chole, bile). Taas oo ah dabafuran/qulqul iyo calool socod (shuban).  Dheecaanka bile waxa soosaara beerka waxana kaydiya xamaytida.

Cudurka Daacuunka ama Daba-xawda oo inta badan Soomaalidu u taqaan shuban biyoodka iyo Daacuun calooleed, waa cudur ka mid ah cudurada faafa (infectious disease) ee soo raaca biyaha iyo cuntada (waterborne/food-borne disease). Sidaas darteed waxa laga qaadaa biyaha iyo cuntada wasakhda ah ee sadhaysan. Waxa sababta oo keenta cudurka Daacuunka, bakteeriyada la yidhaahdo/yiraahdo Vibrio cholerae oo ah jeermis ku dhasha inta badan biyaha la cabbo iyo meelaha wasakhdu ku fara badan tahay.

Vibrio cholerae, marka xagga abla’ablaynta bakteeriyada (bacterial taxonomy) laga eego waxay noqonaysaa bahda Vibrionaciae ee duulka Vibrios/Vibrio waxayna ka tahay sinjiga cholerae, sida jaantuskan hoose muujinaayo. Sidoo kale waxa jira, Vibrio kale oo an ahayn Vibrio cholerae oo sababa cudurro kale oo ku dhaca aadanaha.

Jaantus muujinaya abla’ablaynta bakteeriyada Vibrio iyo sinjiyadeeda

Sidaan kor ku soo sheegnay cudurka Daacuunku, wuxu keenaa shuban aad u badan iyo matag. Taasina waxay horseedi kartaa in qofka qaba cudurka Daacuunku ay biyuhu ka dhammaadaan jidhkiisa oo uu fuuqbax (dehydration) ku dhaco taas oo haddaan si deg-deg ah wax looga qaban keeni karta geeri ama dhimasho.

Sida badan waddamada cudurkan halista ahi uu ka dillaaco wuxu sababaa safmar (epidemic) ballaadhan taas oo ay dad badani hal mar wada qaadi karaan ama uu Daacuunku mar wada helo.  Xaaladdaasina waxay dhalisaa cabsi iyo inuu isu socodku istaago oo dadka socotada ah iyo dhaqdhaqaaqa ganacsiga la joojiyo si aanu cudurku meelaha kale u gaadhin oo u sii fidin.